Το Bitcoin είναι σαν το σεξ, γραφω στο βιβλίο. Δύσκολα το περιγράφεις με λόγια. Μόνο αν το βιώσεις, αρχίζεις να το αντιλαμβάνεσαι. Και μόλις το δοκιμάσεις, θέλεις πάντοτε περισσότερο.
Σήμερα θα μιλήσουμε για κάτι που κανείς αναλυτής δεν αναφέρει στα report του: το σεξ. Την επίδραση που έχει το σεξ στην επενδυτική συμπεριφορά.
«Οι αγορές κινούνται από τον φόβο και την απληστία», λέει η κλασική ρήση. Κι όμως, υπάρχει μια ακόμα δύναμη που καθοδηγεί τις ανθρώπινες αποφάσεις: το σεξ!
Δεν καταγράφεται σε ισολογισμούς, δεν ποσοτικοποιείται από τους οικονομολόγους, αλλά καθορίζει αγορές, επενδυτικές αποφάσεις, καριέρες και πολέμους. Ο Φρόιντ το είχε υποπτευθεί. Ο Ωνάσης το ήξερε καλά: «Αν δεν υπήρχαν οι γυναίκες, όλα τα λεφτά του κόσμου δεν θα είχαν σημασία.»
Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν είναι αποκομμένη από το σώμα. Η επιθυμία, ο έρωτας, είναι μέρος της καθημερινής χημείας του εγκεφάλου και της βιολογίας μας.
Το σεξ, παρά τις κοινωνικές συμβατικότητες, τις θρησκευτικές αναστολές και τις υποκριτικές σεμνοτυφίες, εξακολουθεί να κυριαρχεί στη ζωή του ανθρώπου αλλά και κάθε έμβιου οργανισμού.
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί υπακούν σε δύο εντολές: να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν. Αυτά είναι τα μόνα «θεμελιώδη μεγέθη» που μετρούν στη βιολογική οικονομία. Σε πειράματα με ποντίκια, όταν τους δόθηκε η επιλογή, αρκετά προτίμησαν να πεθάνουν νηστικά παρά να στερηθούν το ζευγάρωμα.
Αυτός ο μηχανισμός δεν άλλαξε επειδή φορέσαμε κουστούμια και επενδύουμε στο Nasdaq. Το σώμα εξακολουθεί να αντιδρά στις ίδιες χημικές ουσίες. Και οι επιδράσεις τους δεν περιορίζονται στο κρεβάτι. Επηρεάζουν την αυτοπεποίθηση, την επιθετικότητα, τη διάθεση για ρίσκο, την επενδυτική συμπεριφορά.
Ο άντρας επιδιώκει ταχύτητα, η γυναίκα ακρίβεια, τον καταλληλότερο φορέα. Η δυναμική αυτή ενσωματώνεται σε κάθε σχέση εξουσίας, επιτυχίας, status. Το χρήμα συχνά λειτουργεί ως υποκατάστατο ή επιταχυντής της ερωτικής ελκυστικότητας.
Θέλεις να πεις πως ο επενδυτής που παίρνει ρίσκο, δεν το κάνει πάντα από απληστία. Αλλά από ανάγκη επιβεβαίωσης, κυριαρχίας, εντυπωσιασμού;
Ο νεαρός που στο leverage trading, ο startup-er που καίει τις οικονομίες του για μια ιδέα, δεν τους κινεί απαραίτητα η ψυχρή λογική. Τους κινεί μια εσωτερική σπίθα που μοιάζει με ερωτική επιθυμία. Θέλουν να αρέσουν. Θέλουν να αναγνωριστούν. Θέλουν να κατακτήσουν.
Η ιστορία είναι γεμάτη από ανθρώπους που έκαναν τα πάντα – επενδύσεις, πολέμους, επαναστάσεις – για να κατακτήσουν όχι πλούτο, αλλά το αντικείμενο του πόθου τους.
Ορισμένοι ίσως σκεφτούν ότι πρόκειται για φτηνό ρομαντισμό. Κι όμως, οι ίδιες οι αγορές ανταμείβουν αυτούς που ξέρουν να ερεθίζουν τη φαντασία. Δεν είναι τυχαίο ότι εταιρείες όπως η Ferrari ή η Louis Vuitton πουλάνε περισσότερο φαντασίωση παρά προϊόν. Το marketing πουλάει εικόνες που ενεργοποιούν το ένστικτο. Όχι χαρακτηριστικά προιόντος.
Το χρήμα δεν είναι απλώς μέσο ανταλλαγής. Είναι σύμβολο. Όταν κάποιος αποκτά πολλά χρήματα, το σώμα του εκκρίνει περισσότερη τεστοστερόνη. Η αύξηση αυτή τον κάνει να αισθάνεται κυρίαρχος. Σε πειράματα έχει φανεί ότι η ντοπαμίνη που εκκρίνεται μετά από μια σημαντική επενδυτική επιτυχία είναι παρόμοια με εκείνη του σεξ.
Όταν κερδίζεις χρήματα, ενεργοποιείται το «σύστημα ανταμοιβής» του εγκεφάλου. Το ίδιο που σε οδηγεί στην ηδονή. Γιατί νομίζετε οι άνθρωποι εθίζονται στο trading; Γιατί δεν είναι απλώς μια οικονομική δραστηριότητα. Είναι ένα συναισθηματικό παιχνίδι.
Αλλά και η αποτυχία έχει βιολογικό αντίκτυπο.
Έτσι είναι. Το στρες που δημιουργείται από τις απώλειες ρίχνει τα επίπεδα σεροτονίνης και ενδορφινών. Ο οργανισμός αντιδρά σαν να βίωσε απόρριψη, ταπείνωση. Ο trader που «έκαψε» το χαρτοφυλάκιό του, συχνά αισθάνεται σαν εραστής που τον εγκατέλειψαν.
Στην ψυχολογία των αγορών, οι φούσκες μοιάζουν με ομαδικές φαντασιώσεις. Οι καταρρεύσεις με ερωτικές απογοητεύσεις. Οι bull markets με ενθουσιώδεις νέους έρωτες. Οι bear markets με βαριεστημένους γάμους. Οι κρίσεις με χωρισμούς. Προσοχή όμως μην γίνουμε σαν το παγώνι. Τα φτερά είναι ο πλούτος του. Τα επιδεικνύει για να σαγηνεύσει το ταίρι του. Μόνο που το παγώνι δεν πετάει. Σέρνεται στη λάσπη και τρώει έντομα.
